چاقی دانش آموزان؛ کم تحرکی و بی انگیزگی آنان در تحصیل

به گزارش مرور نیوز، در سال های اخیر به دلیل تغییر سبک زندگی، شیوه های تغذیه و کم تحرکی، آمار چاقی و اضافه وزن در میان افراد جامعه به خصوص دانش آموزان افزایش یافته و به مشکلی تبدیل شده است.
براساس نظر کارشناسان علوم تغذیه، چاقی در دوران کودکی و نوجوانی زمینه ساز ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری های قلبی-عروقی، سرطان و عوارض جسمی و اجتماعی را در بزرگسالی افزایش می دهد.
چاقی کودکان و نوجوانان، از لحاظ روحی و روانی عواقب نامطلوبی همچون کم خوابی، نداشتن اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی را در پی دارد که این مسائل بر روابط اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان موثر است.
مهرزاد حمیدی معاون تربیت بدنی و سلامت وزیر آموزش و پرورش درباره تعداد دانش آموزان چاق گفته است: از 13 میلیون و 500 هزار دانش آموز، 21 درصد آنان دچار چاقی و آسیب های ناشی از آن هستند و باید برای کاهش وزن این دانش آموزان چاره ای اندیشیده شود تا در آینده با مشکلاتی روبه رو نشوند.
وی افزود: وزارت آموزش و پرورش برای کنترل روند چاقی در میان دانش آموزان ساعات درس تربیت بدنی را در مدارس افزایش داده تا ضمن افزایش فعالیت بدنی دانش آموزان، روند چاقی آنان کنترل شود و همچنین تخصصی کردن ورزش دانش آموزی از دیگر اقدامات آموزش و پرورش برای کنترل روند چاقی در میان دانش آموزان است.

*اقدام پژوهی درباره دانش آموزان چاق
فاطمه رنجبر کارشناس و پژوهشگر برگزیده استان تهران در سال 88، اقدام پژوهی درباره موضوع چاقی دانش آموزان انجام داده، وی در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال بود که چگونه و از چه راه هایی می توان دانش آموزان چاق را به فعالیت، یادگیری و تحرک بیشتر علاقه مند کرد.
رنجبر به خبرنگار ایرنا گفت: این اقدام پژوهی درباره دانش آموزان چاق و کم تحرکی بود که با توجه به هوش و توانایی بالا، انگیزه، انرژی و پشتکار لازم برای فعالیت و مشارکت در برنامه های مدرسه نداشتند که این امر افت تحصیلی آنان را در پی داشت.
وی افزود: با ایجاد انگیزه و تحرک در آنان و ورزش های سبک از جمله طناب زنی، لی لی، پرش را طراحی کردم که این دانش آموزان در بخشی از ساعات حضور در مدرسه و زنگ های تفریح برخلاف سایر دانش آموزان که به آنان اجازه ورزش داده نمی شد، چنین ورزش هایی را انجام دهند.
این پژوهشگر گفت: همچنین با راهنمایی متخصصان تغذیه برنامه غذایی را برای دانش آموزان چاق طراحی کردم که غذاهای مفید با کالری پایین در این برنامه گنجانده و فست فودها و مواد فاقد ارزش غذایی حذف شدند.
وی افزود: پس از گذشت پنج ماه، تغییراتی در دانش آموزان چاق ایجاد و تغذیه و تحرک آنان متناسب شد و حتی در بعضی از مواقع خود آنان برای انجام ورزش صبحگاهی و مشارکت در برنامه های مدرسه داوطلب می شدند.
رنجبر در بخش دیگری از سخنان خود، تغییر سبک زندگی، شیوه تغذیه، استفاده از فست فودها و غذاهای آماده و عدم تحرک را از جمله علل افزایش وزن و چاقی دانش آموزان عنوان کرد و افزود: امروزه متاسفانه بیشتر وقت دانش آموزان در مدارس می گذرد، علاوه بر نبود شرایط و فضای مناسب در خانه، مدارس هم فضای کافی برای تحرک و انجام فعالیت های ورزشی ندارد و دانش آموزان به صورت گلخانه ای رشد می کنند که عدم تحرک و نداشتن تغذیه مناسب حاوی کلیسم به خصوص در دانش آموزان دختر، باعث شکستگی دست و پای آنان می شوند.
این کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه عدم تحرک، ورزش نکردن و بازی های رایانه ای برای دانش آموزان به خصوص دانش آموزان دوره ابتدایی بزرگترین معضل است، اظهار کرد: استفاده از تلفن همراه، آی پد و بازی های رایانه ای که متناسب با سن دانش آموزان نیست، علاوه بر بی تحرک کردن، مشکلات بسیاری از جمله تغییر خلقیات و روحیات، ضعیف کردن حافظه، عدم تمرکز و اضطرب و پرخاشگری را برای آنان در پی دارد که ذهن دانش آموزان را در یک نقطه خاص متمرکز کرده و قدرت فکرکردن را از آنان سلب می کند.
وی با اشاره به کمبود امکانات ورزشی در مدارس گفت: متاسفانه آموزش و پرورش امکانات ورزشی کافی برای مدارس درنظر نمی گیرد، بسیاری از مدارس سالن ورزشی نداشته و برای فراهم کردن مکان مناسب برای ورزش دانش آموزان باید سالن های ورزشی را با بودجه کلان اجاره کنند که مدارس هم چنین توان مالی ندارند.
رنجبر همچنین آلودگی هوا در شهر تهران را از دلایل عدم تحرک دانش آموزان دانست و افزود: با توجه به روند آلودگی هوا (از مهرماه تا پایان اسفندماه 95) شرایط مناسبی برای ورزش کردن دانش آموزان در محیط باز مدرسه فراهم نبود.
وی گفت: در یک سال آموزش و پرورش زنگ های ورزش را از 2 ساعت به سه ساعت افزایش داد که این مدت زمان شرایط خوبی را برای ورزش دانش آموزان فراهم می کرد اما این افزایش ساعت نیز تحت تاثیر آلودگی هوا قرار گرفته و دانش آموزان نمی توانستند ورزش کنند که با توجه به آلودگی هوا بودن یا نبودن امکانات و سالن ورزشی مساوی صفر است.
این پژوهشگر گفت: آموزش و پرورش برای کاهش معضل چاقی در دانش آموزان علاوه بر فراهم کردن امکانات ورزشی در مدارس، دادن قرص ویتامین دی به تمامی دانش آموزان و قرص آهن به دانش آموزان دختر، می تواند در نوع تغذیه و میان وعده آنان اقدامات اساسی انجام دهد.
رنجبر با اشاره به برگزاری دوره های آموزشی ویژه برای مربیان بهداشت، معلمان و معاونان برای آگاهی بیشتر آنان درباره تغذیه دانش آموزان افزود: تغذیه دانش آموزان در طول روز نیازمند هزینه ای است که پیشنهاد می شود در این حوزه اقداماتی با کمک اولیا انجام شود.

*علل چاقی در دانش آموزان
«دکتر پیام فرحبخش» پزشک و متخصص تغذیه و رژیم درمانی درباره معضل چاقی به خبرنگار ایرنا گفت: چاقی این روزها در همه کشورهای در حال توسعه و پیشرفته تبدیل به معضل شده که ایران هم از این امر مستثنی نیست و شاهد بروز آن در کودکان و نوجوانان و بزرگسالانان هستیم.
وی با بیان اینکه بیش از یک سوم ایرانی ها اضافه وزن داشته یا چاق هستند، اظهار کرد: بالارفتن قند خون، ابتلا به بیماری دیابت، بالارفتن فشار خون، چربی خون، عوارض عضلانی مانند دیسک کمر، آرتروز زانو، دردهای مچ پا و پاشنه پا و بسیاری از سرطان ها عوارض چاقی هستند.
دکتر فرحبخش، تغییر سبک زندگی و فرهنگ غذایی را از مهمترین علل چاقی در میان افراد جامعه به خصوص دانش آموزان عنوان کرد و گفت: در گذشته زندگی پرتحرک تر بود و خانواده ها غذاهایی بسیار ساده مانند آبگوشت، پلو مرغ و خورشت ها و در میان وعده ها از نخود و کشمش و آجیل، مغز استفاده می کردند اما امروزه سبک زندگی تغییر کرده، زندگی کم تحرک تر شده و غذاها چرب تر، نامناسب تر و به فست فودهایی که ارزش غذایی مناسبی ندارند، تبدیل شده است.
وی عدم تحرک و ورزش نکردن را از دیگر علل چاقی و اضافه وزن دانش آموزان برشمرد و اظهار کرد: در گذشته سرویس مدرسه رایج نبود و دانش آموزان راه مدرسه را پیاده طی می کردند و سرگرمی ها و بازی آنان هم، بازی با همسالان خود در حد محلات بود اما امروزه دانش آموزان از سرویس مدرسه استفاده می کنند و در خانه هم معمولا مشغول درس خواندن، خوردن تنقلات، و یا سرگرم شدن با بازی های کامپیوتری هستند.
دکتر فرحبخش گفت: امروزه، غذاخوردن و رستوران رفتن به عنوان یکی از لذت های مدرن و تفریح های عمده خانواده ها تبدیل شده که در رستوران غذاهای فست فودی، چرب و شور استفاده کرده و این غذاها باعث تغییر فرهنگ و ذائقه غذایی افراد می شود و به تبع استفاده از این غذاها،افراد در خانه هم دوست دارند غذاها را یک مقدار چرب تر یا اینکه غذا را بیشتر سرخ کنند تا خوشمزه تر بشود که اینها باعث می شود تا ما شاهد چاقی در بزرگسالان و کودکان و نوجوانان باشیم.

*راهکارهای کاهش وزن
این پزشک و متخصص تغذیه و رژیم درمانی استفاده از رژیم غذایی متعادل و متناسب براساس الگوهای درست خوردن مثل «مای پلیت» (یا بشقاب من) را از جمله راه های درمان چاقی و کاهش اضافه وزن عنوان کرد و افزود: براساس این الگو باید هر روز از هر پنج گروه اصلی غذا شامل نان و غلات، شیر و لبنیات، سبزی ها و میوه ها و گوشت و پروتئین ها با رعایت نسبت درصد این گروه های غذایی استفاده کنیم تا بتوانیم وزن خود را کاهش دهیم.
وی با بیان اینکه کاهش وزن بسیار تخصصی، علمی و دقیقی است، اظهار کرد: متاسفانه بسیاری از مکان ها از جمله باشگاه های ورزشی و بسیاری از افرادی که صلاحیت، تخصص و تحصیلاتی در رابطه با علوم تغذیه ندارند و افرادی که در گذشته براساس الگویی وزن خود را کاهش دادند، در این امر مداخله می کنند که این روش های کاهش وزن، روش های غلط است.
دکتر فرحبخش با اشاره به استفاده از رژیم های غلط همچون رژیم های 15روزه کانادایی، رژیم های پروتئینی، رژیم های تک خوری، (رژیم هایی که مثلا یک روز سیب، یک روز شیر یا دو روز سوپ می خورند)، اظهار کرد: در این روش ها، آب بدن از دست رفته و فرد گمان می کند که وزنش کاهش پیدا کرده، در صورتی که ممکن است چربی هایی که انتظار داشتیم از بین برود در روند کاهش وزن، از بین نرفته باشد و شخص با مشکلات دیگری علاوه بر اضافه وزن مواجه شود.
این پزشک و متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: استفاده از رژیم های غیراصولی و نامناسب ممکن است سلامتی بسیاری از ارگان ها و اعضای بدن فرد را از بین ببرد و او بعدها مبتلا به بیماری هایی از جمله اختلالات کبد، کبدچرب، سنگ کیسه صفرا و اختلالات کلیوی شود که برای کاهش وزن باید از متخصص تغذیه کمک گرفت و رژیم ارائه شده از سوی پزشک متخصص به صورت دقیق رعایت شود تا وزن به صورت اصولی و درست کاهش پیدا کند.
وی گفت: در اجرای رژیم برای کاهش وزن دانش آموزان چاق، بسیاری از والدین نگران هستند که با کاهش وزن فرزندشان، قد آنان نیز کوتاه می ماند که این طور نیست، هورمون هایی که از بافت چربی ترشح می شوند، منجر به کاهش عملکرد تهیه هورمون رشد می شوند، بنابراین در جامعه عموما افراد چاق کوتاه قدتر و افراد لاغر بلند قدتر هستند، پس اگر در کودکان هم روند کاهش وزن در پیش بگیریم، قطعا منجر به کوتاهی قد آنان نخواهد شد و حتی باعث می شود، هورمون رشد بهتر عمل کند و قد فرد بلندتر هم بشود.
دکتر فرحبخش افزود: در بسیاری از مواقع، به علت دلسوزی والدین به خصوص پدربزرگ، مادربزرگ روند کاهش وزن دانش آموزان چاق با اختلال مواجه می شود که گمان می کنند این اضافه وزن آنان در جریان تحرک و بازی سوزانده شده و نیازی به رژیم ندارند که این باور کاملا غلط است، دانش آموزی که اضافه وزن یا چاقی مفرط دارد در هر سنی هست باید تحت نظر متخصص تغذیه قرار بگیرد و راهکار مناسب برای کاهش وزن او، متناسب با سن، وزن و قد او اتخاذ شود تا در آینده فرد سالمی در جامعه داشته باشیم.

*اقدامات آموزش و پرورش در کاهش معضل چاقی در میان دانش آموزان
حسن محمدی معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران با اشاره به معضل چاقی و اضافه وزن در بین دانش آموزان اظهار کرد: باتوجه به بررسی ها و پژوهش های انجام شده، 20 تا 21درصد از دانش آموزان کشور دچار اضافه وزن و عارضه چاقی هستند.
وی علت چاقی و اضافه وزن در بین افراد جامعه به خصوص دانش آموزان را تغییر سبک زندگی عنوان کرد و گفت: این موضوع در همه کشورهای دنیا به عنوان معضل جدی و حتی به عنوان یک بحران که می تواند در آینده جامعه بشری را تهدید کند، شناخته می شود.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران افزود: با تغییر سبک و نوع فضای زندگی به خصوص در شهرهای بزرگ، خانه های با فضای باز و دارای محیط آزاد برای فعالیت و حرکت دائم کودکان و نوجوانان به خانه های آپارتمانی تبدیل شده و فضای مناسب برای حرکت و پویایی مورد نیاز آنان وجود ندارد و فضای ورزشی بیرون از خانه هم به اندازه کافی، در حد جمعیت ساکن و در دسترس نیست.
محمدی با اشاره به استفاده از وسایل الکترونیکی برای انجام امور روزمره، تغییر سلیقه افراد جامعه به استفاده از بازی ها و سرگرمی های بی تحرک اظهار کرد: تغییر رفتار تغذیه ای و استفاده از غذاهای آماده و فست فود که از نظر میزان چربی، نمک و روغنی که برای تهیه این غذاها مورد استفاده قرار می گیرد، مورد تایید مراجع رسمی سلامت و بهداشت نیست، از دیگر عوامل ایجاد معضل اضافه وزن و چاقی در بین افراد جامعه به خصوص دانش آموزان است.
وی با اشاره به اقدامات آموزش و پرورش تهران برای رفع و کاهش معضل چاقی و اضافه وزن در بین دانش آموزان گفت: در برنامه رسمی آموزش و پرورش، در هفته 2 ساعت درس تربیت بدنی برای تمامی پایه های تحصیلی در نظر گرفته شده اما تحقیقات و پژوهش ها نشان داده که این مدت زمان برای حفظ آمادگی جسمانی و وضعیت سلامت جسمی دانش آموزان در حد مطلوب کافی نیست.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران با اشاره به کمبود فضای ورزشی در شهر تهران اظهار کرد: اماکن ورزشی آموزش و پرورش نیز به اندازه کافی در اختیار دانش آموزان نیست.
محمدی گفت: براین اساس فعالیت های فوق برنامه خارج از برنامه درسی از جمله برگزاری المپیادهای ورزشی درون مدرسه ای، اجرای طرح حیاط پویا برای دوره ابتدایی، راه اندازی و تشکیل کانون های ورزشی درون و برون مدرسه ای و مسابقات ورزشی برون مدرسه ای به عنوان مکمل درس تربیت بدنی برای جبران فعالیت حرکتی و پویایی دانش آموزان در نظر گرفته شده است.
وی افزود: این برنامه ها با مشارکت خانواده ها و علاقه مندی دانش آموزان در پایه های مختلف تحصیلی در سطح مدارس برگزار می شود.
براساس این گزارش، با توجه به تغییر سبک و شیوه زندگی و به تبع تغییر نوع تغذیه افراد جامعه به خصوص دانش آموزان شایسته است که مسئولان آموزش و پرورش و والدین آگاهی خود را درباره تغذیه دانش آموزان ارتقا داده و شرایط و امکاناتی را برای تحرک و ورزش آنان فراهم کنند تا کمتر شاهد دانش آموزانی چاق، کم تحرک و بی انگیزه که منجر به افت تحصیلی و عدم مشارکت آنان در مدرسه می شود، باشیم.