دولت یازدهم و سیاست خارجی ایران از تقابل تا تعامل

به گزارش مرور نیوز ، روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره در دهه های گذشته با فراز و فرودهایی همراه بوده است. در برخی برهه ها شاهد تقابل با جهان و در نتیجه انزوای ایران بوده ایم و در برهه ای دیگر به دلیل تکیه بر ابزارهای موثر دیپلماتیک، پویایی را در روابط خارجی تجربه کرده ایم؛ نوساناتی که از نوع نگاه دولتمردان هر دوره به جهان حکایت دارد.

** دولت یازدهم وارث روابط خارجی بحرانی
برای قضاوت هر دولتی در عرصه های مختلف ابتدا باید به شرایطی توجه کرد که به آن دولت ارث رسیده است. در حوزه روابط خارجی نیز همین موضوع صادق است.
بنابراین به منظور تحلیل درست از روابط خارجی دولت یازدهم، لازم است فضای حاکم بر این روابط را پیش از دولت یازدهم مورد واکاوی قرار داد.
پیش از دولت کنونی، سیاست خارجی ایران بر مبنای رویکرد تهاجمی و تقابلی تعریف می شد. مهمترین و ملموس ترین نمونه آن در مورد فعالیت های هسته ای ایران خود را نشان داد. بی اعتنایی دولت وقت ایران نسبت به انتقال پرونده هسته ای کشورمان از شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل در اواخر سال 1384با پیامدهای ناگواری همراه بود.
همین موضوع باعث شد که طی پنج سال، شش قطعنامه تحریمی از جانب شورای امنیت علیه کشورمان به تصویب برسد؛ شرایطی که به اجماعی جهانی علیه ایران و انزوای کشورمان انجامید و حتی کشورهایی چون روسیه و چین را نیز به پیروی از تحریم ها متعهد کرد. در این شرایط بود که جایگاه بین المللی ایران به شدت تنزل یافت.
دولت یازدهم در شرایطی سکاندار اداره امور شد که روابط خارجی ایران تنها به شماری از کشور آمریکای لاتین و آفریقایی محدود می شد. بنابراین به دلیل اوضاع نامساعد اقتصادی این کشورها از یک سو و تحریم های هسته ای ضد ایرانی از سوی دیگر، این روابط راه به جایی نبرد.
ادبیات حاکم بر آن دولت، مواضع تقابل گرایانه در سیاست خارجی و همچنین نوع موضع گیری و سخنرانی ها در نهادها و مجامع بین المللی تاثیر فزاینده ای بر ایران هراسی داشت. در نتیجه، راه برای دشمنان ایران همچون رژیم صهیونیستی نیز هموار بود تا بدون صرف تلاش و هزینه ای، ایران را به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه و جهان معرفی کنند.
به عنوان نمونه مطرح شدن موضوع بی موقع و غیرضروری هولوکاست، افسانه خواندن آن و برگزاری کنفرانسی به این منظور در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه در نگاه بسیاری از تحلیلگران نه تنها عایدی برای ایران نداشت بلکه هزینه های زیادی را بر جمهوری اسلامی تحمیل کرد و به تقویت مواضع دشمنان ایران انجامید. به همین دلیل است که بسیاری سیاست خارجی دولت قبل را تهاجمی، تقابلی و جنجالی می پندارند.
بی تردید بکارگیری چنین سیاستی در روابط خارجی، بی تاثیر بر مناسبات تجاری و اقتصادی نبود به طوری که با افزایش نرخ ریسک سرمایه گذاری در ایران، میل و اشتیاق به سرمایه گذاری در کشورمان از بین رفت. علاوه بر تحریم های شدید، حتی شاهد خروج شماری از شرکت های سرمایه گذار خارجی از حوزه های مختلف مانند نفت و گاز ایران بودیم.

** دولت یازدهم و چرخش اصولی در روابط خارجی
یکی از مهمترین برنامه های دولت یازدهم پیگیری مسائل خارجی با تکیه بر تعامل، مفاهمه و گفت وگو بود آن هم در شرایطی که درهای گفت وگو بسته و اقدامات تنبیهی علیه ایران در اوج خود قرار داشت.
تیم دیپلماسی دولت رمز عبور از این تنگنا را اعتمادسازی و حل وفصل مسالمیت آمیز اختلاف هسته ای دانست و با پشتکار زیاد و حمایت تمام قد نهادها و مقامات عالی رتبه کشور، به این اختلاف فرسوده و پرهزینه پایان داد.
پس از نزدیک به دو سال گفت وگوهای سخت و فشرده، سرانجام این پرونده بسته شد و در قالب برجام و قطعنامه 2231 گشایش های زیادی در روابط خارجی ایران پدید آمد.
پس از لغو 6 قطعنامه شورای امنیت و 12 قطعنامه شورای حکام، تعاملات تجاری و اقتصادی ایران و جهان وارد مرحله ای از پویایی و رونق شد. افزایش تولید و صادرات انرژی تا رسیدن به وضعیت دوره پیش از تحریم ها، توسعه حمل ونقل، رفع موانع ارتباطات بیمه ای، ارزی و بانکی با جهان و همچنین امضای صدها سند میلیاردی تنها نمونه هایی از رونق پسابرجامی است.
رهاوردهای سفر رییس جمهوری و وزیران حوزه های گوناگون کشورمان به نقاط مختلف جهان و برعکس، نتیجه همین رویکرد تعاملی و تنش زدا بوده است.
از طرفی، کاهش چشمگیر روابط ایران و کشورهای قاره سبز در این دولت به طور کامل دگرگون شد. به عنوان نمونه در سفری که رییس جمهوری به فرانسه و ایتالیا داشت ده ها سند همکاری به ارزش تقریبی 50 میلیارد دلار حاصل شد. سخنان بهمن ماه پارسال «ژان مارک آیرو» وزیر امور خارجه فرانسه در جریان سفر به ایران مبنی بر 200 برابر شدن حجم مبادلات دو کشور را می شود در این راستا تحلیل کرد.
در کنار پویایی معاملات و مبادلات اقتصادی، رویکرد تعامل گرا و مداراجوی دولت یازدهم موج ایران هراسی را فرونشاند و در مقابل به افزایش جایگاه جمهوری اسلامی در جهان و مجامع بین المللی کمک کرد. در شرایط موجود، دشمنان ایران در صورت پافشاری و لجاجت برای منزوی کردن ایران، خود بیشتر به انزوای خود ساخته فرو خواهند رفت.