فین، باغ‌شهر زیبا هرمزگان

به گزارش مرور نیوز، در دوازدهمین گزارش به سراغ شهرفین یا باغ‌شهر زیبا هرمزگان رفتیم، به ویژه وجود گونه‌های متعدد نخل در این منطقه، فین را به نخلستان انبوهی تبدیل کرده است.

فین در 95 کیلومتری شمال غربی بندرعباس، درحصارکوه باز (مرتفع‌ترین کوه فین) ازشمال، کوه چنگ خرو و گَرِکی ازمغرب، کوه آردن ولاورکوه ازمشرق وکوه مال‌خان ازجنوب قرارگرفته است. فین سرزمینی است مسطح و هموار که از فراز قلعۀ فین که بر روی تپه‌ای واقع شده، به راحتی تمام مناطق آن که درمیان کوه‌های این منطقه واقع شده است، قابل مشاهده است.

محصور شدن فین در میان دیوارۀ کوهستانی و فاصلۀ آن از دریا باعث شده است که آب و هوای گرم و خشک داشته باشد. در واقع فین یکی از گرمترین مناطق استان هرمزگان در فصل تابستان است. اما به دلیل وجود چشمه‌های آب شرب و حفر قنات از روزگار گذشته، این منطقه سرسبز بوده است. به ویژه وجود گونه‌های متعدد نخل در این منطقه، فین را به نخلستان انبوهی تبدیل کرده است.

فین به معنی آمدن و تنفس را به تندی از بینی بیرون دادن آمده است (فرهنگ دهخدا و فرهنگ معین). نام فین در سه جای ایران به ثبت رسیده است: فین کاشان یعنی همان شهری که در حمام آن امیرکبیر را رگ زدند. دوم فین در الیگودرز و سوم فین بندرعباس. وجه اشتراک این سه منطقه وجود چشمه‌ها و رودخانه‌های آب شرب و رواج زراعت و باغداری در آنهاست.

نام فین از گذشته همراه با مارم آمده است. مارم، بزرگترین روستای فین است که در فاصلۀ سه کیلومتری غرب آن واقع شده است. تعداد دهستانهای فین و مارم در منابع متفاوت ذکر شده است. دهخدا، فین را دارای بیست و هشت آبادی می‌داند در حالی که برخی مورخان تعداد آبادی های اصلی فین و مارم را هفده روستا آورده که عبارتند از: کوران، رضوان، سرزه، گیشان (خوشنگان)، کُهتَک وتیزَج، باغستان، تربویه، کَهن بالا (کهن به معنی قنات)، دُم تنگ، دشت، پشت تنگ، جونگان، مزرعۀ رضوان، فورخورج، کووه، لاور مورو، هرمودر و رضوان.

البته تعداد روستاهای تابعۀ فین بیش ازهفده روستا می‌باشد.براساس تقسیمات کشوری جدید، بخش فین بندرعباس شامل دهستانهای فین،سیاهو وگُهرِه است. فین ازسال 1337 شمسی به عنوان مرکز بخش فین شناخته شد.

این منطقه در روزگار باستان جزو اقلیم پارس وبه دلیل واقع شدن بر سر راه بندرعباس فعلی یکی از مسیرهای تجاری بوده است که فرمانروایان جهت لشکرکشی به مناطق جنوبی همواره به این منطقه توجه می‌کردند.

تاریخ فین از روزگار گذشته با شهرهای جنوبی فارس مثل داراب (داربگرد) و جهرم پیوند خورده است. در طی سال‌های 18 تا 23 ق که سپاه اسلام به گسترش فتوحات خود در جنوب ایران می‌پرداخت،جهرم نیز به تصرف آنها درآمد. سپس ساریه بن زینم کنانی، از جانب عمر، خلیفۀ دوم مسلمانان، مأمور تصرف داراب گردید. وی از طریق فیروزآباد خود را به فسا و داراب رساند و پس از تصرف این دو منطقه فرگ و فین را نیز تصرف کرد. (فسایی، ۱۳۶۷، ص ۵_۴) در زمان فرمانروایی اعراب (خلفای اموی و عباسی) این مناطق زیر نظر گماشتگانی از جانب خلیفه اداره می‌شد.در روزگار مأمون، ادارۀ شهرهای جنوبی ایران (کرانه‌های خلیج‌فارس) به خاندان ایرانی سهل واگذار گردید.در زمان آل بویه، آنها کنترل منطقه را به دست گرفتند وفین به همراه بندرعباس ودیگر شهرهای هرمزگان فعلی، قسمت جنوبی قلمروآل بویه را در ساحل شمالی خلیج‌فارس تشکیل میداد.

درتاریخ¬ایران بعدازاسلام، صفویه به شهرهای جنوب توجه کردند و عمران وآبادانی این منطقه را ازسرگرفت. طی این دوره بسیاری ازبناهای به جای مانده از روزگار ساسانیان مرمت و بازسازی شد. علت توجه صفویه به جنوب، به دلیل موقعیت جدید تجاری وسیاسی بود که بندرعباس بدست آورده بود. به تبع بندرعباس، مناطق پیرامون آن ازجمله فین مورد توجه قرارگرفت. به ویژه که فین برسرراه ارتباطی بندرعباس- سیرجان و بندرعباس _ داراب قرار داشت. قلعۀ فین برای حفاظت از این راه تجاری ساخته شده است. قلعه فین واقع در بخش فین شهرستان بندر عباس و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.

این بنا در قرن دهم هجری مقارن با حکومت صفوی و پادشاهی شاه عباس یا اندکی پیش از آن یعنی زمان تسلط پرتغالی ها برجزیره هرمزوبندرعباس بنا شده است.

این قلعه بر روی تپه ای مرتفع قرار دارد و قدمت این قلعه را از روی سفالهای بدست آمده میتوان به قرون میانه اسلامی نسبت داد قلعه مذکور و احتمالا در زمان ساخت جنبه نظامی داشتهاست و دارای برج و باروها و تاسیسات بسیار است. حسینیه کربلایی ابوتراب و مسجد آن، قبرستانی متروک و قدیمی و آثار چندین خانه قدیمی در اطراف قلعه دیده می شود.

قلعه مذکور و احتمالاً در زمان ساخت جنبه نظامی داشته‌است. این قلعه به شماره 7270 به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است، این قلعه در زلزله سال 1386 کمی خسارت دیده است.

آبگرم های فین ( ابگرم گرمش )

آبگرم معروف به آبگرم گرمش ( به فتح گ و ضم میم) در حدود 30 کیلومتری غرب شهر فین واقع شده است که با خواص درمانی فوق العاده یکی از معدود آبگرمهای منحصر به فرد در بخش فین به شمار می رود.

روستای کهتک روستایی است در شمال غربی شهر فین و در پشت کوهی معروف به کوه آردان است.

از جاذبه های گردشگری این روستا می توان به جنگل های زیبای درختان سمیل ، کشاورزی انبوه ، مزارع سرسبز ، کوه زیبا و باشکوه باز و از جمله سد هایی که در این روستا احداث شده اند اشاره کرد.

در این روستا یک سد خاکی در قسمت شرق احداث شده و سدی دیگر که از بتون ساخته شده و در غرب روستا قرار گرفته است.

بارندگی های اخیر در منطقه باعث شده بود که مخزن سد بتونی با تمامی بزرگی و گنجایشی که داشت پر از آب شود و منظره ای زیبا را بوجود آورد.

جاذبه های گردشگری غرب فین(روستای پشتنگ و آبگرم بی بی)

مناظری که در این حوزه وجود دارند از لحاظ کمی زیاد و واقعا بی نظیر است و در صورتی سرمایه گذاری می تواند باعث جذب توریسم و گردشگر شود.

کوه باز فین هرمزگان

کوه باز با ارتفاع 2449 متر در شمال بخش فین از توابع بندرعباس قرار دارد، این کوه دارای خط الراسی پیوسته با کشیدگی از غرب به شرق می باشد.

دامنه ها ی جنوبی این کوه پر شیب و در شمال با دره ها و بریدگیهای ناشناخته احاطه شده است،کانون های زیستی منطقه عبارتند از : فین، مارم، تیربوئیه، پشتنگ، کهتک، باغستان، گهره، قطب آباد. قله اصلی این بلندی تقریبا در مرکز خط الراس واقع شده است.

کوه باز یکی از بلندترین کوه های فین است که به اعتقاد بنده طلای زرنگار فین همین کوه باز است، کوه باز از روستای نارکان شروع و به روستای مزدون- چلو- گلدنو - دمتنگ مصری - دازان - باغستان - کهنه بالا - مینگو - کهتک - تربکستان -تربوییه و به تنگ حیدری ختم می شود.

روستای دم تنگ فین هرمزگان

روستای دم تنگ که در فاصله 35 کیلومتری شمال شهرفین واقع شده بادارابودن مناظرطبیعی زیبا ازجمله پتانسیلهای بلقوه درزمینه جذب گردشگردرسطح بخش فین است.

پخت حلیم در خمره‌های گِلی در محرم

عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) بر اساس یکی از سنت‌های قدیمی محرم در منبرهای شهرستان فین خمره حلیم نذری بار می‌گذارند.

طبخ حلیم در خمره‌های گِلی (جُم) از آغاز محرم، به سبکی خاص در منبرهای (حسینیه‌های) شهرستان فین آغاز می‌شود. خمره‌های مخصوص پخت حلیم را از لشتغان که از گذشته مرکز سفالگری هرمزگان بوده خریداری و بدنه بیرونی آن با موی بُز و گل‌اندود می‌کنند سپس در چاله‌هایی که قبلاً تعبیه‌شده گل می‌گیرند تا ثابت شود و تکان نخورد.

پخت حلیم از ساعات آغازین صبح شروع می‌شود و به صبر و بردباری فراوانی احتیاج دارد. بسیاری از لغت شناسان نام این خوراکی را برگرفته از واژه عربی حلیم و از ریشه حلم و بردباری می‌دانند زیرا که پخت این خوراک به صبر و حلم زیادی نیاز دارد.

حلیمی که داخل جُم و روی آتش چوب و هیزم پخته می شه (عکس پایین ) خیلی خوشمزه‌تر از حلیمی که داخل دیگ پخته می‌شود و طرفداری بیشتری دارد.

جُم حلیمی خمره‌ای به بلندی تقریبی یک متر و مخروطی شکل است و برای تهیه حلیم به ترتیبی خاص گل می‌گیرند. این کار هنگام افروختن آتش مانع از ترکیدن خمره سفالی می‌شود. هیزم بار گذاشتن حلیم از کنده درخت نخل یا تا فال است و بافاصله در کنار خمره‌ها قرار می‌گیرند. تعداد آن‌ها بین 4 تا 5 خمره است. به میزان دوسوم جُم از آب پر می‌شود و در ادامه 5 کیلو بلغور گندم به آن اضافه می‌شود.

مراسم حلیم‌پزی در خمرهای گلی در فین که قدمت 400 ساله دارد در فهرست معنوی میراث فرهنگی کشورمان ثبت‌شده است.مراسم پخت این نذری در منبر شیخ غلام محمد حاج علی، منبر خضر، منبر قتال یا ولی‌الله، منبر کل تراب یا پا قلعه و منبر کل خیری منسوب به خانواده جعفری‌ها معمولاً طبخ می‌شود.

خمره‌های مخصوص پخت حلیم را از لشتغان که از گذشته مرکز سفالگری هرمزگان بوده خریداری و بدنه بیرونی آن با موی بُز و گِل اندود می‌کنند سپس در چاله‌هایی که قبلاً تعبیه‌شده گل می‌گیرند تا ثابت شود و تکان نخورد. این کار هنگام افروختن آتش مانع از ترکیدن خمره سفالی می‌شود.هیزم برای پخت حلیم از کنده درخت نخل یا تافال است و بافاصله در کنار خمره‌ها قرار می‌گیرد.

مردان هیئت به همراه یک آشپز خبره بر نحوه پخت حلیم نظارت دارند و باهم زدن حلیم مراقب ته نگرفتن نذری هستند که در اصطلاح محلی این عمل را (دار توی حلیم آوردن) می‌گویند. حوالی عصر حلیم آماده می‌شود و عزاداران پس از مراسم سینه‌زنی یا در بازگشت از مراسم معروف تعزیه‌خوانی (منبرپاقلعه فین) در گروه‌های چندنفری به منبرهای محل توزیع نذری می‌روند. در پایان دهه اول محرم جُم ها از زمین خارج و تمیز می‌شوند و در انبار حسینیه‌ها و تکایا قرار می‌گیرند تا سالی دیگر و محرمی دیگر فرارسد و بساط حلیم‌پزان به سبک فرهنگ مردم فین برپا شود.