وضعیت نامطلوب حقوق و مزایای متخصصان ماهر و کارگران، سبب شده تا بهره‌وری این قشر از جامعه کاهش چشمگیری داشته باشد و شاهد تشدید مهاجرت آنها به کشورهای همسایه باشیم؛ موضوعی که با سقوط ارزش سرمایه انسانی همراه است.
به گزارش مرور نیوز، این روزها شنیدن واژه مهاجرت دیگر تعجبی ندارد؛ اینبار نوبت به مهاجرت نیروی کار ماهر و کارگران رسیده است، موضوعی که نشأت گرفته از وضعیت نابسامان اقتصادی و آینده شغلی نامعلوم است. براساس قانون، نرخ تورم نخستین ملاک تعیین دستمزد است. تورم نقطه‌ای در ایران پس از ثبت رکورد ۵۵.۵ در فروردین ۱۴۰۲، در دومین ماه سال این رقم مسیری نزولی پیدا کرده و در ادامه با ۰.۹ واحد درصد کاهش به ۵۴.۶ درصد رسیده است. بر پایه آمار‌های منتشر شده بیش از ۵۰ درصد از کارگران در ایران مستأجر هستند. امسال حداقل دستمزد کارگران با ۲۷درصد افزایش، ۷ میلیون و ۳۰۸ هزار تومان تعیین شده است که این رقم با تورم حاکم بر ایران فاصله بسیار زیادی دارد.
اما مهاجرت نیروی کار متخصص به کشورهایی مانند عراق که از لحاظ توسعه به مراتب پایین‌تر از کشور ما هستند بسیار تعجب انگیز است. به گفته بسیاری از اقتصاددانان خط فقر به ۳۰ میلیون تومان رسیده است و شرایط کارگران با این افزایش مهاجرت‌ها را به دنبال دارد، اما اینکه چرا نیروی کار کشوری مانند عراق را انتخاب می‌کند جای سوال است؟
تقریبا یک دهه پیش حداقل دستمزدها با احتساب دلاری امروز در حدود 600 دلار در ماه بود اما در حال حاضر با وجود تحریم‌ها و نوسانات شدید ارزی دستمزدهای نیروی کار پایین آمده است، به‌طوری که کارگر ترجیح می‌دهد به کشور عراق مهاجرت کند و حقوق خود را به دلار دریافت کند. عراق، ترکیه و عربستان از جمله کشورهای همسایه هستند که نیروی متخصص ایرانی را جذب می‌کنند. چندی پیش «جهانبخش سنجابی شیرازی» دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با تأیید این مطلب گفته بود: مهاجرت تجار به عراق کم شیوع است و بیشتر نیروی کار به آنجا مهاجرت می‌کند.
به گفته وی، عراق کشوری است که چند دهه رکود را پشت سر گذاشته است؛ با توجه به جو سرمایه گذاری های داخلی و خارجی الان وارد یک فاز جدی تر برای بازسازی شده است و هم نیاز به کالا و هم نیاز به خدمت در بازار عراق به صورت معنادار افزایش پیدا کرده است. به همین دلایل عراق به یک مقصد مهاجرت نزدیک تبدیل شده است.
وی در ادامه درباره انگیزه‌های مهاجرتی به عراق اشاره کرد: نیروی کار و نیاز به بخش کالا و اختلاف معنادار ارزش پولی بین عراق و کشورهای همسایه به این مسئله دامن زده است. شاید بخشی از علل مهاجرت به عراق این است که نیروی کار ایرانی احساس می‌کند با همان زمان کاری که ایران انجام می‌دهد را اگر در عراق انجام دهد به سطح اقتصادی بهتری می‌رسد. آنجا البته به طور ویژه حقوق نمی‌دهند بلکه اختلاف ارزش پولی پررنگ است.
این پایان ماجرا نیست و به‌زودی باید شاهد بحران فقدان متخصصان و کارگران نیز باشیم؛ حقیقتی تلخ اما ساده!
مشابهت فرهنگی ایران و عراق
«مهدی صادقی» اقتصاددان و استاد دانشگاه با بیان اینکه ایران و عراق ضمن همسایگی مشابهت‌های فرهنگی بسیاری نیز با هم دارند، گفت: عراق کشوری در مجاورت ایران و رفت و آمد به آن آسان و سهل و روند اخذ ویزا و تردد نیز ساده‌تر از بسیاری از کشور‌ها است. مهمترین موضوعی که وجود دارد بحث دستمزدهای بالا در این کشور است که به هیچ وجه قابل مقایسه با کشور ما نیست. با توجه به وضعیت سخت اقتصادی در ایران و به حداقل رسیدن دستمزدها نیروی کار ترجیح می‌دهد به عراق رفته و به دلار دستمزد دریافت کند.
وی در ادامه افزود: عراق بازار کار فعالی به جهت تقاضای نیروی کار و به ویژه نیروی کار فنی دارد و به‌طور عمده در حوزه‌های تخصصی و ساخت و ساز استفاده می‌شوند.
وضعیت نابسامان اقتصادی بزرگترین مشخصه مهاجرت
این اقتصاددان با اشاره به مخارج بالای زندگی و فشار حاصل از آن برکارگران و نیروی کار، گفت: گرانی، اجاره مسکن و مخارج زندگی فشارهای زیادی را به قشر متوسط جامعه آورده است و نه تنها کارگران بلکه نیروی کار تحصیلکرده نیز به موازات آنها در حال مهاجرت هستند.
صادقی تورم بالا و اقتصاد نابسامان را بزرگترین مشخصه مهاجرت در این سال‌های اخیر دانست و افزود: اهمیت نیروی انسانی بر کسی پوشیده نیست اما اینکه نیروهای متخصص و ماهر را در هر حوزه‌ایی بخواهیم از دست بدهیم بسیار تأسف انگیز است. گویا مسئولان بجای اینکه در حفظ سرمایه انسانی بکوشند دغدغه‌های دیگری در کشور دارند.
