کمبود منابع آبی تحت تأثیر عواملی چون استفاده بی‌رویه، نبود سیاست گذاری‌های علمی، ایجاد سازه‌های آبی به یک چالشی مهم و وضعیتی بحرانی رسیده است، به‌طوری که در برخی از استان‌های کشور زنگ خطر خشکسالی به صدا درآمده است.
به گزارش مرور نیوز، منابع آب زیرزمینی در بسیاری از کشورها از جمله ایران، با چالش‌ها و بحران‌هایی روبه رو است. این مسأله در کنار تشدید سایر چالش‌های جهانی مانند پدیده تغییرات اقلیمی، نیازمند یافتن راه‌حل‌های علمی، فوری و پایدار برای مواجهه با شرایط پیش رو در آینده است. در ایران از سالیان اخیر، زنگ خطر بی‌آبی به صدا درآمده است. این مسأله علاوه بر ماهیت جغرافیایی ایران متأثر از مدیریت نامناسب، ضعف و کاستی در اجرا و نظارت بر اجرای قوانین و در نهایت حکمرانی ضعیف در بحث منابع آب است، به‌گونه‌ای که همچنان میزان هدر رفت در شبکه توزیع آب در کشورمان بسیار بالا است و افزون بر این، عمده منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که بخش زیادی از آن به هدر می‌رود. حال سوال این است که با توجه به آسیب‌پذیری بالای کشور از تبعات تغییرات اقلیمی به‌خصوص در حوزه کمبود منابع آبی و تشدید روند خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور در سال‌های اخیر مسئولان و متولیان امر چه برنامه‌هایی برای کاهش مصرف منابع آبی در بخش کشاورزی در دستور خود قرار داده‌اند؟
سال ۹۹-۱۴۰۰ خشک‌ترین سال آبی در طول نیم سده اخیر
«محمدعلی سجادی» کارشناس و متخصص حوزه آب و محیط زیست، با بیان اینکه ایران در این سال‌ها خشک‌ترین سال آبی را گذرانده است، گفت: یکی از مهمترین دلایل بالا بودن مصرف آب در ایران، اشتغال بسیاری از مردم در مناطق کمتر توسعه یافته و کمتر برخوردار به کشاورزی است. از کل میزان آب مصرف شده 90درصد به بخش کشاورزی اختصاص دارد. از همین رو گسترش بخش‌های کشاورزی باعث شده تا در کشور سرانه منابع آب تجدیدشونده کاهش یابد و در اقلیم خشک ایران کشاورزی یک پیکره عظم و گسترده را به خود اختصاص داده که با اضافه برداشت آب از منابع موجود سبب به صدا درآمدن زنگ‌های خطر شده است.
بیشترین استان‌های در معرض خشکسالی
این کارشناس حوزه آب، با اشاره به اینکه بسیاری از استان‌های کشور در معرض بحران آب قرار گرفته‌اند، بیان داشت: در سال 1402 خشکسالی بیشتر استان‌ها را به خود درگیر می‌کند و دیگر تنها مختص کویر و شهرهای جنوبی نیست. فارس، خراسان جنوبی، یزد، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و قزوین و همدان نیز به طور جدی در معرض کم آبی در سال جاری هستند.
وی در ادامه بیان داشت: شاید از دهه 50 در کشور بحران آبی کم‌کم شروع و هر سال که می‌گذرد بحرانی‌تر می‌شود. عدم مدیریت منابع آبی، افزایش جمعیت، تغییرات اقلیمی و کشاوری از جمله مواردی هستند که بحران آب را رقم می‌زنند و به بزرگترین چالش تبدیل کرده‌اند. در این استان‌ها به دلیل کشاورزی و دامداری مردم به آب بسیاری نیاز است که همین عاملی شده تا منابع آبی همچون رودخانه‌ها خشک شوند و مشکلاتی همچون مهاجرت و فقر غذایی در آنجا اتفاق افتد.
برخی مناطق از آب شرب بهره‌ای ندارند
این متخصص حوزه آب و محیط زیست، با توضیح اینکه تنها 10 درصد سرانه آب مربوط به مصرف خانگی است، افزود: متأسفانه بسیاری از استان‌های کشور با معضلات جدی در تأمین آب روبه رو هستند و حتی در برخی مناطق مردم آب شرب هم ندارند، در صورتیکه 90 درصد از منابع آبی کشور در جهت مصرف کارخانه‌ها، بخش کشاورزی و خدمات به‌طور اختصاصی صرف می‌شود. از این رو باید با تلاش‌های بیشتری برای حفظ منابع آبی کوشید.
برای عبور از بحران آب در کشور چه باید کرد؟
سجادی با برشمردن راهکارهایی برای عبور از بحران آب در کشور، گفت: صرفه‌جویی در مصرف مدیریت آب در بخش‌های مختلف کشاورزی از جمله صنعتی و خانگی، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی آب در سدها و مخازن، ترویج فرهنگ صرفه‌جویی، توسعه فناوری‌های جدید و نوآورانه، افزایش همکاری و هماهنگی میان سازمان‌های مسئول و... از جمله عواملی هستند که می‌تواند برای مدیریت صحیح و کارآمد استفاده از منابع آبی کشور کمک کند. همچنین سدسازی اصولی و با رعایت اصول مهندسی و زیست محیطی می‌تواند به تأمین آب کشاورزی و همچنین تولید برق کمک کند.
وی در ادامه بیان داشت: با توجه به تغییرات اقلیمی، افزایش دما و کاهش بارش در بعضی مناطق، تولید محصولات کشاورزی نیز کاهش پیدا کرده است. از این رو، دولت باید تلاش کند با اجرای برنامه‌های جامع و سیاسی، بهبود وضعیت آب و هوایی کشور را تضمین کند.
